غار کتله خور زنجان

غار عظيم و زيباى كتله خور در ۱۶۵ كيلومترى جنوب باخترى استان زنجان قرار گرفته كه از طريق جاده آسفالته زنجان- سلطانيه- خدابنده- گرماب و از طريق جاده زنجان- بيجار - گرماب و همچنين از جاده همدان- كبودرآهنگ نيز قابل دسترسى است. اين غار از شهر گرماب حدود ۷ كيلومتر فاصله دارد.غار كتله خور براساس بررسى هاى انجام گرفته معانى  مختلفى دارد مثل: تپه خورشيد روستاى بدون خورشيد و غيره كه مناسب ترين معنى به دست آمده يك كاربرد تركى بوده كه كتله به معنى پستى و بلندى و ناهموارى هاى داخل غار و خور به معنى راحتى و آسانى است كه به صورت كلى به معنى پستى و بلندى هاى راحت و دنج مى باشد. طبق عكس ها و نقشه هاى زمين شناسى غار كتله خور در دل كوه ساقيزلو در آهك هاى اليگوميوسن مربوط به دوران سوم زمين شناسى به وجود آمده و تقريباً حدود ۳۰ ميليون سال مى تواند قدمت داشته باشد.

دهانه ورودى غار كتله خور به صورت طاق مثلثى شكل به قطر ۷۰ سانتى متر بوده كه تنها راه دسترسى به داخل غار بوده و هست و سيلاب يا رودخانه كوچكى كه از جلوى ورودى غار رد مى شده باعث شده بود كه دهانه اين غار كمى بالاتر و در دامنه كوه قرار بگيرد كه بعداً اين سيلاب از قسمت هاى بالاتر منحرف گرديده است. اين دهانه تا سال ۱۳۷۲ به صورت طبيعى بوده كه از اين سال توسط معاون عمرانى استاندارى زنجان تعريض و بازگشايى گرديد.

هم اكنون اين غار به صورت سه طبقه خشك و طبقه چهارم به بعد مسيرهايى نيز به صورت آب بوده و زمين شناسان احتمال تشكيل چهار طبقه ديگر را تا سفره آب زيرزمينى نيز داده اند كه در سال ۲۰۰۳ ميلادى حدود ۳۰ كيلومتر از مسيرهاى متعدد غار توسط زمين شناسان آلمان و سوئيس نقشه بردارى شده و از سال ۷۲ تاكنون تقريباً ۵/۲ كيلومتر آن به صورت رفت و برگشت با نورپردازى هاى انجام گرفته آماده بازديد مى باشد.

 اين غار از لحاظ وسعت دومين غار جهان و از لحاظ زيبايى اولين غار جهان شناخته شده است كه گشت و گذار و ديدن پديده هاى داخل غار اعم از دهليزها و گذرگاه ها و وجود ستون هاى عظيم و وجود استلاگتيت ها (چكنده ها) استلاگميت ها (چكيده ها) به رنگ هاى مختلف و تعدادى قنديل هاى توخالى و نيسانى كه جزء كمياب ترين قنديل ها بوده و به لحاظ منحصر به فرد بودن جلوه ويژه اى به غار مى دهد.

قنديل هاى داخل غار در چند نوع بوده كه بخشى به صورت گل كلمى مى باشد. قنديل هاى گل كلمى به خاطر عدم رسوب گذارى رشد نداشته و قبلاً تشكيل هر ميلى متر اين نوع قنديل ها ۳۰ سال طول مى كشيده است ولى استلاگتيت ها و استلاگميت هاى غار كه قنديل هاى قلمى و نيسانى از اين نوع مى باشد اكنون فعال بوده و هر ۷ سال يك ميلى متر آن تشكيل مى شود كه البته اين رقم ها برآورد تقريبى مى باشد زيرا رشد قنديل ها به شرايط مانند قابل نفوذ يا غيرقابل نفوذ بودن سقف غار و غلظت بى كربنات محلول و سرعت آب و قابليت سقف جهت نگهدارى رسوبات و غيره بستگى دارد.

قنديل ها در سقف، كف و بدنه هاى غار به اشكال مختلفى مثل شير خوابيده، پنجه شير، پاى فيل، لباس عروس، قلعه شمع، سگ شكارى، دست شيطان، نخل سوخته، مريم مقدس، دو جادوگر، سفره عقد و عروس و داماد ديده مى شود. آب و هواى داخل غار در قسمت هاى مختلف متفاوت مى باشد.  

مثلاً در ورودى به دليل چرخش هوا تا ۴۰۰ مترى به صورت تقريباً خنك بوده و از ۱۱ درجه شروع و قسمت هاى جلوتر كه رطوبت  به بالاى ۹۰ درصد مى باشد به ۲۴ درجه نيز مى رسد و اكنون تنها موجود داخل غار به علت نبودن تغذيه و نور كافى فقط خفاش مى باشد كه در زمان غروب جهت تغذيه در ورودى غاررفت و آمد دارد.  ( به نقل از روزنامه همشهري )

 تحلیل زبان شناسی

 غار کتله خور هم سن غار علی صدر نیست. غار علی صدر در تشکیلات مربوط به ژوراسیک قرار دارد و سن تشکیلات آن بیش از 140 میلیون سال است. در حالیکه غار کتله خور در تشکیلات الیگومیوسن با سن کمتر از 40 میلیون سال قرار دارد. قدمت و تشکیل این دو غار ارتباطی به هم ندارد و نهایتا هم به هم ختم نمی‏شوند.

(سفره عقد) كه به نظر من زيباترين قسمت اين غار است . 

 متاسفانه برخی دوستان رسانه یی گفته اند که ((کتله)) به معنای ((غار)) و ((خور)) به معنای خورشید است ، پس بنابراین کتله خور یعنی غار خورشید.

اما این یک برداشت سطحی از نام این غار است.

درست توجه فرمایید که در فرهنگ زبان ایران زمین ، ((کت)) با ضمه ی روی ((ک)) به معنای سوراخ کوچک است....کما اینکه هنوز در شهری کهن مانند دزفول ( که از قدیمی ترین آریاییان هستند و قدمتی 7000 ساله دارند) عمل نخ کردن سوزن را ((کت کردن سوزن)) گویند. در کرمان هنوز به سوراخ های مجرای رابط آب بین دو باغ نیز ((کت)) گویند.

و لغت (( کوتوله )) نیز از اینجا ریشه میگیرد.

و اما همین لغت ((کت)) اگر با فتحه کاف همراه باشد در زبان ادبیات ایران زمین ضمن اینکه معنی ((تخت)) را میدهد (در نیشابور هنوز استفاده میشود و نیمکت دبستان نیز از آن ریشه میگیرد ) معنی دیگری نیز دارد و باز هم مانند (( کت)) با ضمه ی کاف...این ((کت)) با فتحه ی کاف معنی سوراخ رامیدهد.... منتها با مقیاس بزرگتر ..و جالب اینکه در شهر دزفول سوراخهای بزرگی که لب رودخانه دز توسط اهالی بطور عمودی حفر شده و شمایل یک غار کوچک را داشته و در گرمای 50 درجه این شهرستان بسیار خنک میباشند توسط مردم این دیار (( کت)) با فتحه ی کاف گفته میشود.

بر این اساس غار کتله خور زنجان چه با فتحه ی روی کاف همراه باشد و چه با ضمه.... فرقی نمیکند...چون ساختار این غار پر از سوراخ بوده و شبیه کلماتی مانند : کتک خور...آبشخور...مال خور.....کتله خور نیز به معنای غاری است که درون آن از هر سوی که بنگرید سوراخ خوری دارد.

و بدیهی است که پسوند ((له)) که به ((کت)) چسبیده..مانند کلمه ی ((کوتوله)) به معنای سوراخ کوچک است.
این تحلیل زبان شناسی متعلق به من نیست و تحقیقی کارشناسانه از محققی ادیب در خراسان بنام (( مهندس عباس موزونی)) است که مستقیما نقل قول نمودم.